در صنعت ساختمان‌سازی، ایمنی و استحکام دیوارهای غیرسازه‌ای (دیوارهای غیرباربر) نقش مهمی در پایداری سازه در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد دارد. یکی از روش‌های نوین که طی سال‌های اخیر برای مسلح‌سازی دیوارهای بلوکی معرفی شد، سیستم وال مش بود. این سیستم که از مش فایبرگلاس و ملات مسلح‌کننده تشکیل شده است، به‌عنوان جایگزینی برای وال پست فلزی در مهار لرزه‌ای دیوارها به کار گرفته شد. بااین‌حال، در سال ۱۴۰۲، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اجرای وال مش را در دیوارهای پیرامونی ساختمان‌ها ممنوع اعلام کرد. دلیل اصلی این ممنوعیت، نبود اسناد پشتیبان و استانداردهای لازم برای طراحی، اجرا و کنترل کیفیت این سیستم بود. این تصمیم، چالش‌های زیادی را در حوزه مهندسی، اجرا و نظارت ایجاد کرد و بسیاری از فعالان صنعت ساخت‌وساز را با ابهام و سردرگمی مواجه نمود. پس از گذشت یک سال، در شهریور ۱۴۰۳، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی”، رسماً ممنوعیت وال مش را لغو کرد. این دستورالعمل جدید، ضمن رفع موانع آیین‌نامه‌ای، شرایط استفاده از وال مش را در دیوارهای پیرامونی و داخلی ساختمان‌ها مشخص کرده و استانداردهای لازم برای طراحی، اجرا و کنترل کیفیت را تدوین نموده است. در این مقاله، به بررسی جزئیات رفع ممنوعیت وال مش، دلایل اولیه ممنوعیت آن در سال ۱۴۰۲، مشکلات اجرایی و فنی این سیستم و شرایط جدید اجرای آن بر اساس دستورالعمل ۱۴۰۳ خواهیم پرداخت.
چرا ممنوعیت وال مش در دیوارهای پیرامونی برداشته شد؟
ممنوعیت وال مش در دیوارهای پیرامونی که از ۳۰ آبان ۱۴۰۲ اعمال شد، به دلیل مشکلات اجرایی و نبود استانداردهای دقیق بود. اما با بررسی‌های جدید، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصمیم به تدوین آیین‌نامه‌ای جدید گرفت که در شهریور ۱۴۰۳ منتشر خواهد شد. این اقدام، ضوابط اجرایی وال مش را مشخص کرده و باعث لغو ممنوعیت شد. اکنون این روش به عنوان یک راهکار مقاوم‌سازی و کاهش وزن سازه، مجدداً تأیید شده است. برای اطلاعات بیشتر درباره اجرای صحیح وال مش، آخرین استانداردها را مطالعه کنید.
انتشار اسناد پشتیبان و دستورالعمل‌های اجرایی
یکی از مهم‌ترین دلایل لغو ممنوعیت وال مش، انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی” از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بود. این دستورالعمل، مجموعه‌ای از ضوابط طراحی، اجرا و کنترل کیفیت را ارائه کرده و تمامی ابهامات و نواقص قبلی را برطرف نموده است.
پذیرش وال مش در سازمان نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان
با انتشار این دستورالعمل، سازمان نظام مهندسی ساختمان و کمیته‌های تدوین مقررات ملی ساختمان نیز وال مش را به‌عنوان یک روش استاندارد و قابل اجرا پذیرفتند. ازاین‌پس، مهندسان ناظر، طراحان و مجریان ساختمان می‌توانند با استناد به اسناد پشتیبان جدید، وال مش را در دیوارهای پیرامونی و داخلی اجرا کنند.
کاهش ابهامات اجرایی و فنی
یکی از چالش‌های اصلی وال مش در گذشته، نبود دستورالعمل‌های مدون برای طراحی و اجرا بود. این مسئله باعث سردرگمی مهندسان و پیمانکاران شده و منجر به استفاده نادرست از مصالح و روش‌های غیراستاندارد می‌شد. با انتشار این دستورالعمل جدید، تمامی جزئیات مربوط به نحوه طراحی، اجرای وال مش و کنترل کیفیت آن مشخص شده است.
حل مشکلات مربوط به کنترل کیفیت مصالح وال مش
در گذشته، نبود استانداردهای مشخص برای کیفیت مش فایبرگلاس و ملات مورد استفاده در وال مش، یکی از عوامل اصلی ممنوعیت آن بود. برخی از تولیدکنندگان از مش فایبرگلاس غیراستاندارد و نامقاوم به قلیا استفاده می‌کردند که در پلاستر سیمانی دچار تخریب شده و باعث افت عملکرد سازه‌ای دیوارها می‌شد. اما در دستورالعمل جدید، نوع مصالح مجاز، روش‌های کنترل کیفیت و نحوه اجرای صحیح به‌طور کامل تشریح شده است.
تأیید آزمایشگاهی عملکرد وال مش در برابر بارهای لرزه‌ای
بر اساس تحقیقات جدید و آزمایش‌های انجام‌شده، وال مش توانسته است عملکرد مناسبی در مهار لرزه‌ای دیوارهای بلوکی از خود نشان دهد. این موضوع، یکی دیگر از دلایل مهمی بود که منجر به رفع ممنوعیت و تأیید دوباره این سیستم در آیین‌نامه‌ها شد.
رفع ممنوعیت وال مش با انتشار اسناد پشتیبان و پذیرش در سازمان نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان
با گذشت یک سال از ممنوعیت اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی ساختمان‌ها، این روش به دلیل چالش‌های اجرایی و فقدان ضوابط فنی مشخص تحت محدودیت قرار گرفت. اما در شهریور ۱۴۰۳، با انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی”، وال مش مجدداً مورد تأیید قرار گرفت و محدودیت‌های پیشین برداشته شد. این تصمیم از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اعلام شد و پس از آن، سازمان نظام مهندسی ساختمان و مقررات ملی ساختمان نیز این روش را به‌عنوان یک روش استاندارد مهار لرزه‌ای دیوارهای غیرباربر پذیرفتند.
انتشار اسناد پشتیبان؛ گام اساسی برای رفع ممنوعیت وال مش
یکی از مهم‌ترین دلایل لغو ممنوعیت وال مش، انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی” بود. این دستورالعمل که به‌عنوان سند پشتیبان رسمی معرفی شد، شامل موارد زیر است:
ضوابط طراحی وال مش مطابق با استانداردهای بین‌المللی.
روش‌های اجرایی دقیق برای نصب و اجرای صحیح وال مش.
الزامات کنترل کیفیت مصالح شامل مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا و ملات پلاستر استاندارد.
دستورالعمل‌های نظارت و کنترل کیفیت در حین اجرا برای تضمین عملکرد بهینه سیستم.
انتشار این دستورالعمل، ابهامات فنی موجود را برطرف کرده و شرایط لازم برای اجرای دوباره وال مش در پروژه‌های ساختمانی را فراهم کرد.
پذیرش رسمی وال مش توسط سازمان نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان
پس از انتشار این اسناد پشتیبان، سازمان نظام مهندسی ساختمان و کمیته‌های تدوین مقررات ملی ساختمان نیز وال مش را به‌عنوان یک روش تأییدشده برای تسلیح دیوارهای غیرباربر پذیرفتند. این پذیرش به دو دلیل اصلی صورت گرفت:
- وجود مستندات فنی معتبر: اسناد منتشرشده توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، معیارهای فنی و اجرایی وال مش را به‌طور دقیق مشخص کرده است.
- نتایج مثبت آزمایش‌های عملکردی: تست‌های انجام‌شده نشان داده است که وال مش در برابر نیروهای لرزه‌ای و فشارهای جانبی عملکرد مناسبی دارد و می‌تواند جایگزین مؤثری برای وال پست فلزی باشد.
تأثیر پذیرش وال مش بر روند اجرای پروژه‌های ساختمانی
- کاهش هزینه‌های اجرایی: با تأیید وال مش، بسیاری از پروژه‌های ساختمانی که به دلیل الزام استفاده از وال پست فلزی دچار افزایش هزینه شده بودند، اکنون می‌توانند از روش اقتصادی‌تر وال مش بهره‌مند شوند.
- افزایش سرعت اجرا: نصب وال مش به دلیل عدم نیاز به اجرای اجزای فلزی و عملیات جوشکاری، سرعت اجرای دیوارهای غیرباربر را افزایش می‌دهد.
- ارتقای ایمنی در برابر زلزله: با اجرای صحیح وال مش مطابق با دستورالعمل جدید، دیوارهای بلوکی در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد مقاوم‌تر خواهند شد.
- امکان استفاده در تمامی پروژه‌ها: ازاین‌پس، وال مش می‌تواند در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی مطابق با استانداردهای جدید اجرا شود.
تردیدها درباره وال مش در مهار لرزه‌ای دیوارها | چالش ضوابط طراحی، اجرا و کنترل کیفیت
باوجود تأیید مجدد وال مش و رفع ممنوعیت اجرای آن، هنوز برخی از مهندسان و ناظران ساختمانی درباره اثربخشی این روش در مهار لرزه‌ای دیوارهای غیرسازه‌ای تردید دارند.
این تردیدها به چالش‌های فنی و اجرایی مربوط می‌شود که در ادامه بررسی خواهیم کرد:
نبود دستورالعمل‌های کافی برای طراحی وال مش در گذشته
قبل از انتشار دستورالعمل جدید در سال ۱۴۰۳، طراحی وال مش بر اساس پیوست شش استاندارد ۲۸۰۰ و نشریه ۷۱۴ انجام می‌شد. اما این ضوابط، فاقد جزئیات کافی درباره نحوه طراحی، نحوه محاسبه بارهای جانبی و روش اتصال وال مش به سازه اصلی بودند. این مسئله باعث می‌شد که طراحان و مهندسان در استفاده از این سیستم دچار سردرگمی شوند.
راه‌حل: دستورالعمل جدید ۱۴۰۳، ضوابط طراحی وال مش را به‌صورت کاملاً مدون و استاندارد تدوین کرده است.
مشکلات اجرایی و ضعف نظارت بر کیفیت مصالح
یکی دیگر از نگرانی‌های موجود، استفاده از مصالح غیراستاندارد در اجرای وال مش بود. برخی از شرکت‌ها از مش فایبرگلاس معمولی به‌جای مش مقاوم به قلیا استفاده می‌کردند که در تماس با پلاستر سیمانی دچار تخریب شده و موجب ضعف عملکرد سازه‌ای دیوار می‌شد.
راه‌حل: در دستورالعمل جدید، مشخصات دقیق مصالح موردنیاز و روش‌های کنترل کیفیت تعیین شده است.
مقایسه وال مش و وال پست؛ کدام روش بهتر است؟
از دیگر دلایلی که باعث ایجاد تردید در اجرای وال مش شد، مقایسه آن با وال پست فلزی بود. برخی مهندسان اعتقاد داشتند که وال پست به دلیل اتصالات مکانیکی قوی‌تر، عملکرد بهتری نسبت به وال مش دارد. اما مطالعات جدید نشان داده است که درصورتی‌که وال مش طبق دستورالعمل جدید اجرا شود، می‌تواند عملکردی مشابه یا حتی بهتر از وال پست ارائه دهد.
مزیت وال مش نسبت به وال پست:
- کاهش وزن کلی ساختمان و کاهش نیروی زلزله وارد بر دیوارها.
- سهولت اجرا و کاهش هزینه‌های جوشکاری و برشکاری.
- کاهش انتقال حرارت و صدا بین واحدهای ساختمانی.
اطلاعیه ممنوعیت تسلیح دیوارهای غیرباربر با وال مش | بررسی نامه غیررسمی و جزئیات آن
در ۳۰ آبان ۱۴۰۲، ممنوعیت تسلیح دیوارهای غیرباربر با وال مش به دلیل خطاهای اجرایی اعلام شد. اما با بررسی‌های جدید، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در حال تدوین آیین‌نامه‌ای جدید است که در شهریور ۱۴۰۳ منتشر می‌شود. این استانداردها موجب لغو ممنوعیت و تأیید مجدد وال مش به عنوان یک روش مقاوم‌سازی خواهند شد. برای دریافت اطلاعات دقیق، تنها به مستندات رسمی این مرکز مراجعه کنید. آخرین تغییرات درباره وال مش و مقررات جدید را اینجا دنبال کنید.
نحوه انتشار اطلاعیه ممنوعیت اجرای وال مش
در سال ۱۴۰۲، خبری در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی استفاده از وال مش را در دیوارهای پیرامونی ساختمان‌ها ممنوع کرده است. این خبر، بر پایه یک نامه غیررسمی بود که به‌صورت عمومی منتشر نشد، بلکه از طریق شبکه‌های مجازی و گروه‌های مهندسی به اشتراک گذاشته شد.
با توجه به اینکه این اطلاعیه به‌طور رسمی در وب‌سایت مرکز تحقیقات یا سایر مراجع قانونی منتشر نشد، بسیاری از مهندسان و پیمانکاران نسبت به اعتبار آن تردید داشتند. بااین‌حال، به‌مرور زمان این دستورالعمل توسط نظام مهندسی ساختمان استان‌های مختلف اجرایی شد و نظارت‌ها بر اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی تشدید گردید.
نامه ممنوعیت وال مش؛ صادرکننده، مخاطب و تاریخ صدور
نامه ممنوعیت وال مش از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی صادر شده و خطاب به سازمان‌های نظام مهندسی و شهرداری‌ها ارسال شده بود. این نامه که در اواخر سال ۱۴۰۱ تنظیم شده بود، در ابتدای سال ۱۴۰۲ به اجرا درآمد.
نکات کلیدی این نامه شامل موارد زیر بود:
- وال مش به‌عنوان یک روش جایگزین برای وال پست مورد تأیید نیست.
- به دلیل نبود استانداردهای طراحی و اجرایی کافی، استفاده از این روش در دیوارهای پیرامونی مجاز نیست.
- تا زمان تدوین و انتشار اسناد پشتیبان، اجرای وال مش متوقف شود.
نکته مهم: این نامه به طور رسمی در هیچ مرجع قانونی منتشر نشد و تنها از طریق فضای مجازی و شبکه‌های مهندسی در دسترس قرار گرفت.
دلایل ممنوعیت وال مش در سال ۱۴۰۲ | بررسی بخشنامه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
با انتشار بخشنامه رسمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی رسماً متوقف شد. در این بخشنامه، دلایل فنی و اجرایی ممنوعیت این روش توضیح داده شد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
نبود استانداردهای طراحی و محاسباتی مشخص
در سال ۱۴۰۲، هیچ آیین‌نامه یا استاندارد مشخصی برای طراحی و اجرای وال مش وجود نداشت. این مسئله باعث می‌شد که:
- مهندسان طراح نتوانند بارهای لرزه‌ای و جانبی وارد بر دیوارها را محاسبه کنند.
- مجریان ساختمانی بدون رعایت اصول مهندسی، وال مش را اجرا کنند.
- ناظران و دستگاه‌های نظارتی دچار سردرگمی شوند و نتوانند روش صحیح اجرا را ارزیابی کنند.
راه‌حل: با انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی” در سال ۱۴۰۳، این مشکل برطرف شد و استانداردهای دقیق طراحی و اجرا تدوین گردید.
ضعف در کنترل کیفیت مصالح مورد استفاده در وال مش
یکی از مهم‌ترین مشکلات وال مش، استفاده از مش فایبرگلاس غیراستاندارد در پروژه‌های ساختمانی بود. در بسیاری از پروژه‌ها، به‌جای استفاده از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR)، از مش‌های معمولی و نامرغوب استفاده می‌شد که در محیط قلیایی ملات سیمانی تخریب می‌شدند.
راه‌حل: در دستورالعمل جدید، مشخصات دقیق مصالح موردنیاز برای اجرای وال مش تعیین شده است و تمامی تولیدکنندگان موظف به رعایت این استانداردها هستند.
اجرای وال مش تنها در یک‌طرف دیوار
طبق ضوابط طراحی پیوست ۶ استاندارد ۲۸۰۰ و نشریه ۷۱۴، اجرای وال مش باید در دو طرف دیوار به‌صورت متقارن انجام شود تا دیوار بتواند نیروهای جانبی زلزله را به‌درستی تحمل کند.
اما در بسیاری از پروژه‌ها، به دلیل عدم دسترسی به سمت همسایه، وال مش تنها در یک‌طرف دیوار پیرامونی اجرا می‌شد که این موضوع باعث کاهش شدید عملکرد لرزه‌ای دیوارها می‌شد.
راه‌حل: در دستورالعمل جدید، شرایطی برای اجرای وال مش یک‌طرفه در دیوارهای مشرف به همسایه تعیین شده است که این مشکل را برطرف می‌کند.
ممنوعیت اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی | تمایز با دیوارهای داخلی و الزام استفاده از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا
دیوارهای پیرامونی به دلیل تأثیر در پایداری سازه، نیازمند تقویت با روش‌های مقاوم‌تری مانند وال پست فلزی هستند، درحالی‌که وال مش در دیوارهای داخلی قابل‌استفاده است. استفاده از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR) در دیوارهای داخلی، از ترک‌خوردگی جلوگیری کرده و دوام سازه را افزایش می‌دهد. برای تقویت دیوارهای غیرباربر با روش‌های استاندارد، رعایت الزامات فنی ضروری است. آخرین مقررات و استانداردهای وال مش و مش فایبرگلاس را مطالعه کنید.
تمایز میان دیوارهای پیرامونی و دیوارهای داخلی در اجرای وال مش
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در بخشنامه ممنوعیت اجرای وال مش در سال ۱۴۰۲ ذکر شد، محدودیت اجرای وال مش تنها در دیوارهای پیرامونی بود. این ممنوعیت شامل دیوارهای داخلی ساختمان‌ها نمی‌شد و مجریان می‌توانستند وال مش را در دیوارهای داخلی ساختمان‌ها بدون هیچ محدودیتی اجرا کنند. اما چرا این تمایز میان دیوارهای پیرامونی و داخلی وجود داشت؟
دیوارهای پیرامونی:
- در معرض مستقیم شرایط محیطی مانند باد، بارندگی و دماهای شدید قرار دارند.
- مستقیماً تحت نیروهای جانبی ناشی از زلزله و بادهای شدید هستند.
- در صورت تخریب، می‌توانند خطرات جانی و مالی گسترده‌ای ایجاد کنند.
دیوارهای داخلی:
- تحت تأثیر مستقیم شرایط محیطی نیستند.
- به دلیل قرارگیری در داخل ساختمان، نیروهای جانبی کمتری به آن‌ها وارد می‌شود.
- حتی در صورت آسیب، ریسک تخریب آن‌ها کمتر از دیوارهای پیرامونی است.
- به همین دلیل، ممنوعیت وال مش تنها برای دیوارهای پیرامونی اعمال شد و دیوارهای داخلی از این محدودیت مستثنی بودند.
الزام استفاده از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا در دیوارهای پیرامونی
یکی دیگر از دلایل ممنوعیت اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی، استفاده نادرست از مش‌های فایبرگلاس غیراستاندارد بود. چرا مش فایبرگلاس باید مقاوم به قلیا باشد؟
ماهیت قلیایی ملات سیمانی:
- ملات سیمانی مورد استفاده در دیوارهای پیرامونی دارای محیط قلیایی شدید است.
- اگر مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR) نباشد، در طی چند ماه پس از اجرا تخریب می‌شود.
مش‌های غیراستاندارد چگونه باعث تخریب وال مش می‌شوند؟
در بسیاری از پروژه‌ها، از مش فایبرگلاس معمولی (بدون پوشش مقاوم به قلیا) استفاده شده بود.
این مش‌ها در تماس با محیط قلیایی، دچار ضعف و شکنندگی شده و توانایی مهار دیوار را از دست می‌دادند.
راه‌حل ارائه‌شده در دستورالعمل جدید:
استفاده اجباری از مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR) در تمامی دیوارهای پیرامونی.
مشخص شدن ویژگی‌های فنی مش استاندارد در دستورالعمل جدید.
دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی
با انتشار “دستورالعمل طراحی و اجرای ملات مسلح شده با مش الیاف شیشه برای مهار دیوارهای بلوکی” در شهریور ۱۴۰۳، تمامی مشکلات و ابهامات مربوط به طراحی، اجرا و کنترل کیفیت وال مش برطرف شد. با کلیات دستور العمل جدید وال مش اشنا شوید.
استانداردسازی طراحی وال مش:
- روش محاسبه بارهای لرزه‌ای و جانبی در طراحی وال مش مشخص شد.
- الزامات اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی و داخلی تعیین گردید.
نحوه اجرای وال مش بر اساس شرایط محیطی:
- روش اجرای وال مش در مناطق زلزله‌خیز و ساختمان‌های مرتفع مشخص شد.
- شرایط خاص اجرای یک‌طرفه وال مش در دیوارهای مجاور ساختمان همسایه تعیین گردید.
تعیین استانداردهای کنترل کیفیت مصالح وال مش:
- مشخصات فنی دقیق مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR) تعیین شد.
- ویژگی‌های ملات پلاستر استاندارد برای اجرا مشخص گردید.
الزامات نظارت بر اجرای وال مش:
- تدوین روش‌های بازرسی و تست‌های کنترل کیفیت در حین اجرا.
- تعیین دستورالعمل‌های فنی برای ناظران و مجریان ساختمانی.
کلام پایانی و نتیجه‌گیری
وال مش پس از یک سال ممنوعیت، با انتشار اسناد پشتیبان مجدداً تأیید شد. دستورالعمل جدید تمامی ابهامات فنی مربوط به طراحی، اجرا و کنترل کیفیت را برطرف کرده است. اجرای وال مش در دیوارهای پیرامونی تنها در صورت رعایت استانداردهای جدید امکان‌پذیر است. مشخصات دقیق مصالح موردنیاز (مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا و ملات پلاستر استاندارد) تعیین گردیده است. نظام مهندسی و مقررات ملی ساختمان، وال مش را به‌عنوان یک روش استاندارد مهار لرزه‌ای دیوارها پذیرفته‌اند.